शॉर्ट फिल्म्सच्या दुनियेत (World of short films)

                                

सिनेमा माध्यमातलाच एक उपविभाग म्हणजे शॉर्ट फिल्मस् किंव लघुपट. दोन-अडीच किंवा अगदी साडे तीन तासांचा चित्रपटही प्रेक्षक न कंटाळता पाहतात परंतु कोणत्याही पूर्ण लांबीच्या सिनेमाइतक्याच मनोरंजक आणि तंत्रकौशल्य असणा-या शॉर्ट फिल्मसकडे पाहण्याचा प्रेक्षकांचा दृष्टिकोन मात्र निराळा असतो. चित्रपटांइतक्याच हमखास आवडीने लघुपट पाहिले जात नाहीत. वास्तविक एखाद्या मोठ्या चित्रपटाला पुरेल इतक्या आशयाचा विषय घ्यायचा आणि त्याला अवघ्या १० ते ३० मिनिटांत मांडायचं म्हणजे आव्हानच असतं. तंत्रज्ञ, कलाकार, लेखक, छायाचित्रणकार, दिग्दर्शक अशा सर्वांच्याच प्रतिभाशक्तीची जिथे कसोटी लागते असं सिनेमाचं लघुरूप म्हणजे शॉर्ट फिल्मस्. जॉर्ज लुकास, टिम बर्टन, जॉन लॅसेस्टर, वेस अँडरसन यांसारख्या कित्येक नामवंत दिग्दर्शकांच्या चित्रपटसृष्टितील करिअरचा पाया शॉर्ट फिल्ममधूनच घडलेला आहे. लघुपटांचा पसारा आणि जीव छोटेखानी असला तरी विषय मांडणीत व रंजकतेत शॉर्ट फिल्मस् कुठेही कमी पडत नाहीत. शॉर्ट फिल्म म्हणजे जणू बुद्धि आणि प्रतिभा तासण्याची कानसच. आताच्या भाषेत सांगायचं तर चित्रपटांच्या विद्यापीठात प्रवेश घेण्याआधी द्यावी अशी सीईटी! अगदी नामवंतानांही लघुपट बनवून पाहण्याचा मोह आवरत नाही. आपल्याकडेही सुजॉय घोष, नीरज घेवन, अनुराग कश्यप, सुधीर मिश्रा, फरहान अख्तर या दिग्दर्शकांनीही शॉर्ट फिल्मस् बनवल्या आहेत. हल्ली तर अशा छोट्या कथांना जोडून मोठा चित्रपट बनवण्याचाही ट्रेंड येऊन गेलेला आहे. तरीही शॉर्ट फिल्मचं जगच वेगळं आणि त्यांचे चाहते असणारे प्रेक्षकही वेगळेच. लघुपटांचा कॅनव्हास छोटा वाटत असला तरीही अल्पखर्चात आणि कमी वेळेत एखादा विषय चित्रपटाच्याच ताकदीने प्रेक्षकांसमोर मांडायचा असेल, त्याचा दीर्घकाळ परिणाम व्हावा असं वाटत असेल तर शॉर्ट फिल्म्सना पर्याय नाही. शॉर्ट फिल्मसाठी कथानक खूप नेटकं व अगदी वनलाईनर म्हणता येईल अशा प्रकारातलं असावं लागतं. मग या वनलाईनर कथेवर दिग्दर्शकाला खेळायचं असतं. त्यातच तर खरी मजा असते. शॉर्ट फिल्मचं वैशिष्ट्य त्यांच्या साधेपणातच असतं. मोठ्या चित्रपटांइतकं बजेट व दिखावा दोन्ही त्यांच्याकडे नसतं. शॉर्ट फिल्मस् बनवण्यातला एक आनंद म्हणजे वैविध्य. अनेक विषय वेगवेगळ्या पद्धतीने मांडून हे वैविध्य त्यात राखता येतं. रुपेरी पडद्याच्या भाषेत लिहिलेली कलाकृती ही एक प्रकारे अजरामरच असते व ती उत्तम असेल तर रसिकांच्याही मनात कायमचं घर करून राहते. प्रेक्षकांच्या मनात असं स्थान मिळवण्यासाठी हजारो शॉर्ट फिल्ममेकर्स प्रयत्न करत असतात. हे सतत प्रयोगशील राहाण्याचं एक माध्यम आहे. इथे नावीन्य आजमावण्यासाठी आकाश अगदी मोकळं असतं. तरूणांना शॉर्ट फिल्मचं हे माध्यम नेहमीच आव्हान देत असतं. आशय मांडणीत व चित्रांकनात लघुपटांचं सारं यश सामावलेलं असतं.

This article has been previously published in Maharashtra Dinman newspaper on the date 03/04/2017

The Piano Tuner

One never know what is waiting in future ! Adrien is a young pianist prodigy. After losing a renowned competition he lost his confidence too and starts working as a piano tuner.  His creativity do worst him next as he pretends to be a blind teacher for certain causes but since he sees things he should not see, Adrien caught himself in a situation to witness a murder.

करायला गेलो एक..

एखादी शॉर्ट फिल्म एकदा पाहायला सुरुवात केल्यावर कंटाळा न येता पुढे पाहात राहावी असं नेहमीच प्रेक्षकांना वाटतं. अर्थात सर्वच शॉर्ट फिल्म्समधून प्रेक्षकांची ही अपेक्षा पूर्ण होत नसते. त्यामुळे साधारणत: समान कथाकल्पना असणा-या अनेक शॉर्ट फिल्म्स पाहायला मिळतात. थोडक्याच वेळात प्रेक्षकांना एकवेळ रडवणं किंवा हसवणं सोपं परंतु एखादी थरारक, रोमांचक कल्पना घेऊन, तिच्यातलं नाटय़ ताणून एखादी थ्रिलिंग शॉर्ट फिल्म प्रेक्षकांच्या पसंतीस येईल अशी बनवायची म्हणजे कठीणच.

                                             

जी गोष्ट आपल्याला येत नाही ती करायला गेलेल्या अनेकांनी जीव गमावल्याची उदाहरणं रोजच्या रोज पाहायला मिळतात. एकप्रकारे ही माणसं आत्मविश्वासाशी विनाकारण खेळच करत असतात. केवळ दुस-यांशीच नव्हे तर स्वत:शीच ही माणसं खोटं बोलत असतात. कुठलीही गोष्ट, मग ते एखादं कसब असेल किंवा एखादं विधान असेल किंवा एखादं कृत्य असेल, जे आपलं नाही, जे आपण केलं नाही तरी आपणच केलंय असं भासवायचं म्हणजे खोटयाचा आधार घेणं. अशी माणसं तात्कालिक यश मिळवतात पण पुढं गोते खातात. खोटं बोलणं, असं वागणं ही देखील एक कला आहे असं म्हणतात. ते सर्वानाच जमतं असं नाही. नाही जमलं तर अशा खोटया बोलण्यातून काय काय बिलामती येऊ शकतात हे आतापर्यंत अनेक चित्रपटांतून आपण पाहिलं आहे. हृषिकेश मुखर्जीच्या ‘चुपके चुपके’मधला अमिताभनं रंगवलेला बायॉलॉजीचा प्रोफेसर व ड्रायव्हर झालेला धर्मेद्र आठवतोय ना.. तर असे खूप चित्रपट झालेत. गुजरातीत एक म्हणदेखील आहे.. जेनु काम तेनु थाय, बिजा करे सो गोता खाय.. तर असं हे खोटं बोलणं कधीकधी जीवावरदेखील बेतू शकतं. अर्थातच जी गोष्ट आपली नाही, ती आपली असल्याचं नाटक करणं किंवा बतावणी करणं म्हणजे असत्याचे डोंगर रचत केलेला खेळच की. मग हा डोंगर, ज्याला सत्याचा पायाच नाही तो कधीतरी कोलमडणारच ना.

चित्रपटांमध्ये तर खूप प्रकारच्या जॉनरमध्ये खोटे बोलण्यातून निर्माण होणा-या मनोरंजनाचा वापर करून घेतलेला आहे. ‘द पियोनो टय़ूनर’ नावाच्या थ्रिलर शॉर्ट फिल्ममध्येही असत्यातून एका तरूणावर जीव गमावण्याची पाळी कशी येते हे दाखवलं आहे. फ्रेंच भाषेतली ही २०१० सालची शॉर्ट फिल्म. आद्रिए हा उत्कृष्ट पियानिस्ट म्हणजे पियानोवादक. एका अत्यंत प्रतिष्ठीत स्पर्धेत तो भाग घेतो, पण ऐनवेळी पियानोच्या तारा अडकून बेसूर उमटतात व त्याच्या हातून प्राईझ निसटतं. या स्पर्धेसाठी खरं तर त्यानं खूप मेहनत घेतलेली. मात्र ते मिळत नाही तेव्हा हा नैराश्यात जातो. त्याची जगण्याची उर्मीच नाहीशी होते. अगदी पियानो वाजवूच नये असं त्याला वाटतं. काही दिवस घरात काढल्यानंतर अखेर नाईलाजानं तो जगासमोर येण्याचा निर्णय घेतो. परंतु क्रिएटीव्ह असल्याने त्याच्याही डोक्यात चित्रविचित्र कल्पना असतातच. त्यामुळेच यापुढे पियानो तर वाजवेन पण अंध पियानो टय़ूनर म्हणूनच बाहेर वावरेन असा हट्ट तो सुरू करतो. अंध माणसाच्या डोळ्यांसारख्या हुबेहूब दिसणा-या लेन्सेस घालून लोकांच्या घरी अंध पियानो टय़ूनर म्हणून जाण्याचं नाटक करण्याचा त्याचा बेत तो जाहीर करतो. त्याचा संगीत संयोजक व मालकाशीही तो या मुद्दयावर हुज्जत घालतो.

आंधळा झाल्यावर आपोआपच माझा संगीताचा कान व इतर संवेदना या इतरांपेक्षा उत्तम असणार अशी लोकांची भावना होईल अशी याची समजूत. तसंच अंधांशी लोक अधिक मोकळेपणाने वागतात व त्यांना पैसेही थोडे जास्त देताना मागेपुढे पाहत नाही याचाही त्याला फायदा घ्यायचाय. शिवाय अंध असल्याने कोणी त्याच्यावर कसलीही शंका घेणार नाहीत व लोक त्याचं अधिक कौतुक करतील असंही आद्रिएला वाटतं. तो हॉटेलपासूनच या अंधपणाचे प्रयोग सुरू करतो. रस्ता क्रॉस करताना तालीम करतो. लेन्स लावून अंध व्यक्ती बनण्याचे त्याचे प्रयत्न सुरू होतात.

डोळस पियानिस्ट बनून जे यश मिळालं नाही, ते यश व फायदे आता त्याला अंध पियानो टय़ूनर बनून मिळवायचे असतात. हळुहळू त्याचे ग्राहक वाढतात. हा प्रयोग यशस्वी ठरतो. लोकांना त्याच्या अंध नसण्याची अजिबात शंका येत नाही. इतकं की एक तरुणी तो पियानो वाजवत असताना अर्धवस्त्रांमध्ये त्याच्यासमोर नृत्यही करते. पण एक दिवस हा चांगलाच गोत्यात येतो. जणू स्वत:च्याच हाताने स्वत:च्या पायावर कु-हाड मारून घेतो. तो एका घरी पियानो टय़ूनिंगसाठी जातो व त्याचं आयुष्यच तिथं संपून जातं. अर्थात हे सर्व कसं घडतं याची रोमांचक गोष्ट इथं सांगितली तर त्यातलं सारं थ्रिल जाईल. पण आद्रिएच्या खोटया वागण्यातून त्याच्यावर पस्तावण्याची वेळ कशी येते हे नक्कीच पाहण्यासारखं.

दिग्दर्शक ऑलिव्हिएर त्रिनिएर यानं या छोटयाशा कथेतून ही एक मस्त थोडी थ्रिलर, थोडी ब्लॅक कॉमेडी टाईप शॉर्ट बनवली आहे. त्याची ही पहिलीच शॉर्ट फिल्म, पण विविध फिल्म फेस्टिव्हल्समध्ये तिला खूप चांगला प्रतिसाद मिळाला. ५० हून अधिक बक्षिसं या शॉर्टला मिळालीत. दिग्दर्शक ऑलिव्हिएरने फ्लॅश फॉरवर्ड तंत्राचा छान वापर करत कथेचं सादरीकरण रंजक केलं आहे. हिचकॉकच्या चित्रपटातील एखाद्या पात्राप्रमाणे पात्र घेऊन खोटं बोलण्याविषयी एखादी फिल्म बनवावी असं त्याच्या मनात होतं. तसंच एकटया पात्राभवती फिरणारी व थोडक्या वेळेतच संपणारी छानशी शॉर्ट त्याला बनवायची होती. त्याच्या व प्रेक्षकांच्या सर्व अपेक्षा ही शॉर्ट फिल्म पूर्ण करते.

'8' by Acim Vasic-Serbian war short

War Shorts have always attracted me. Though the subject is serious some makers have presented war shorts enveloped in humor & thrill.  '8' by Acim Vasic is one of them, great to see. He is a Serbian short film maker and his dark humor is well presented in this short. 

           
विनोद, उपहास हा प्रकार शॉर्ट फिल्ममधून मांडणं हे सर्वात कठीण काम. त्यातून तो ब्लॅक किंवा डार्क ह्यूमर असेल तर प्रेक्षकांपर्यंत नेमक्या टाईमफ्रेममध्ये बसवून पोहोचवणं म्हणजे कसबी दिग्दर्शक हवा. एका सर्बियन दिग्दर्शकानं हे आव्हान पेललं व प्रेक्षकांना एक अफलातून वॉर शॉर्ट पहायला मिळाली. उत्तम स्क्रिप्ट, पटकथा, बांधणी, तंत्र, नाविन्य, अभिनय, पाहताक्षणी खिळवून ठेवणारी सुरुवात, शॉर्ट फिल्मला लावल्या जाणा-या अशा सर्वच निकषांना ही शॉर्ट फिल्म सहज पार करते. उपरोध, दु:ख, आशा-निराशेचा लपंडाव, हार-जीत, वैफल्य अशा सर्व भावनांची अवघ्या काही मिनिटांमध्ये विलक्षण मांडणी यात दिसते.

                                          

मागील लेखात आपण जी शॉर्ट फिल्म पाहिली होती, तिचं नाव खरं तर पूर्ण लेखात अनेकदा वापरलं गेलं होतं, तुम्ही कदाचित ते शोधून काढून ती शॉर्ट फिल्म पाहिली देखील असेल, तर तिचं नाव होतं...‘कमेरा’. म्हणजे कॅमेरा. दिग्दर्शकानं कचरा वेचणा-या मुलाच्या भाषेतलं शीर्षक हवं म्हणून कमेरा हेच शब्द वापरले होते. ती शॉर्ट फिल्म पाहिल्यावर लक्षात आलंच असेल की एकूणच विषयाचा पसारा खूप मोठा नसला तरीही एखादया छोट्याशा गोष्टीला घेऊन उत्कृष्ट शॉर्ट फिल्म बनवता येते. शॉर्ट फिल्म हे ख-या अर्थानं प्रयोगशील कलाकारांसाठी म्हणजे दिग्दर्शक, तंत्रज्ञ, व अशा अनेकांसाठी एक मोठं दालनच आहे. मोठ्या पडद्यावरील सिनेमाप्रमाणेच निरनिराळे विषय इथे हाताळता येतात. अगदी युद्धासारख्या गंभीर विषयावरदेखील शॉर्ट फिल्म्स् बनलेल्या आहेत. इंटरनेटवर एक सर्च मारला तर हजारो वॉर शॉर्ट पहायला मिळतील. वॉर शॉर्ट म्हणजे युद्धावर आधारीत शॉर्ट फिल्म्स्. शॉर्ट फिल्मला या इंडस्ट्रित कधी कधी संक्षिप्त स्वरुपात नुसतं शॉर्ट असंही म्हटलं जातं.
 वॉर फिल्म्सप्रमाणे शॉर्ट फिल्म्सच्या जगातही वॉर शॉर्ट लोकप्रिय आहेत. त्यापैकीच एक जरा वेगळी वॉर शॉर्ट म्हणजे ‘८’. हिचं नाव म्हणजे आठ आकडा. अंत नसलेल्या युद्धाचं ते एक प्रतिक. सर्बियन दिग्दर्शक असिम वासिक याची ही शॉर्ट फिल्म म्हणजे शॉर्ट फिल्ममधून डार्क ह्यूमर देखील कसा दाखवता व मांडता येतो याचा उत्तम नमुना आहे. तो स्वत:च या शॉर्ट फिल्मचा लेखकही आहे. ही वॉर शॉर्ट त्यांनी स्वितर्झलँडमधील जंगलात शूट केली. सुरुवातीला फक्त टर्ब्युलन्स फिल्मस् हे नाव दिसतं आणि कॅमेरा फ्रेममध्ये येतो एक सैनिक. वरतून जाणा-या विमानाला थांबवण्याचा त्याचा अयशस्वी प्रयत्न. लढता लढता दूरवर आलेला, इतर सैनिकांपासून जंगलात एकाकी पडलाय तरीही चेह-यावर बेफिकीरी, तोंडात सिगरेट असा हा एक्स सैनिक. त्याला एक्स म्हणायचं कारण त्याच्या शिरस्त्राणावर एक्ससारखं दिसणारं चिन्ह आहे. पुढल्याच फ्रेममध्ये आकाशातून धप्पकन पडलेला, पॅराशूटच्या जंजाळातून स्वत:ला सावरत, शोधत बाहेर काढणारा दुसरा सैनिक. याला ओ म्हणायचं. कारण याच्याही हेल्मेटवर ओ अक्षरासारखं दिसणारं चिन्ह दिसतंय. या एक्स व ओ नावांमध्येही गंमत आहे. ती पुढं लक्षात येते. अर्थातच हा एक्सच्या शत्रूपक्षाचा सैनिक आहे. याच्याकडे पाहिल्यावरच लक्षात येतं की स्वारी थोडीशी मवाळ आहे. एक्सनं लांबूनच याला पाहिलंय. तो बर्फातून चालत ओच्या पाठी येऊन उभा राहतो. यानंतरचा प्रसंग म्हणजे अफलातून टेकिंगचा नमुना आहे. तो इथं सांगून फायदा नाही, ते बघण्यातच मजा आहे. यानंतर सुरु होतो एक उंदीर-मांजराच्या पाठशिवणीसारखा खेळ. बर्फाळ प्रदेशातील या पूर्ण जंगलात ते दोघंच आहेत. पण युद्धाची नशा काही अजून उतरलेली नाही. त्यामुळे अस्तित्व संपून जायची वेळ आली तरी ते त्यांच्या सैनिकधर्माप्रमाणे वागतायत. एक्सनं या ओ सैनिकाला ताब्यात घेतलंय. माणसाला युद्ध करुन अखेर काय मिळणार, कोणतंही युद्ध हे वाईटच वगैरे उदात्त विचार अजून त्यांच्या मनाला शिवलेले नाहीत. दोघंही कट्टर सैनिक आहेत, त्यामुळे त्यांच्या मनात डावपेच सुरु आहेत. अचानक आकाशातून लढाऊ विमानांचा आवाज येतो, ती वरतून जंगलावर घिरट्या घालत या हरवलेल्या पायलटला शोधत असतात. एक्स विमानांच्या आवाजाचा वेध घेण्यात गुंग झालाय हे पाहून ओ सैनिक तिकडे पळ काढतो. पण पळून पळून जाणार कुठे ? एक्स याला मागून गोळी मारतो. झालं... पुढल्या फ्रेममध्ये लंगडत चाललेला ओ दिसतो. या प्रसंगात एक कळतं की एक्स अचूक निशाणेबाज आहे, काय वाट्टेल ते झालं तरी याचा नेम काही चुकणार नाही. याचं प्रत्यंतर पुढंही येतंच. आणि त्यामुळेच तर ओ कधी त्याच्या तावडीतून सुटेल याची शाश्वती वाटत नाही. या दोघांचा एकमेकांशी असा हारजीतीचा खेळ सुरु आहे, जसा एखादा लोलक हलतो त्याप्रमाणे कधी यश कोणाच्या पारड्यात झुकेल हे सांगता येत नाही. जंगल अफाट विस्तारलेलं आहे. पुन्हा एकदा एक्स बंदूक घेऊन व त्याच्या पुढे ओ अशी वरात चालताना दिसते. दोघांच्याही चेह-यावर हे युद्धच सुरु आहे आणि हे असंच चालणार, त्यातून सुटका नाही असे भाव. अगदी ओ सैनिकाला देखील तो शत्रू सैनिकाच्या तावडीत आहे याचं काही फारसं वाटलेलं नाही. एकमेकांची सोबत ते एन्जॉय करतायत असंच वाटतं काही वेळा. एका ठिकाणी एक्स ओला थांबण्याचा इशारा करतो. मस्तपैकी सिगरेटचा झुरका मारतो, ती संपवून खाली टाकतो व ती चिरडून टाकण्यासाठी म्हणून पाय तिच्यावर ठेवतो. आणि येतो या शॉर्ट फिल्ममधला टर्निंग पॉईंट. या क्षणाला सारा खेळ जातो ओ सैनिकाच्या हातात. त्याची सुटकेची आशा पुन्हा जिवंत होते. त्याचा प्रयत्न तात्पुरता यशस्वीदेखील होतो. या शेवटच्या भागातले जे काही दोन-तीन प्रसंग आहेत त्यातला एक्सचा अभिनय खरंच अप्रतिम आहे. त्यानं दाखवलेल्या हावभावांना तोड नाही. हावभाव म्हटलं याचं कारण ही सायलेंट म्हणजे मूक शॉर्ट फिल्म आहे. यात एकही संवाद नाही. फक्त एक्स इशारा देण्यासाठी च्यक.. असा काहीसा आवाज तोंडाने काढतो तेवढाच. बाकी शॉर्ट फिल्म दोघांनीही अक्षरश: हावभावांवरती पेललीय. नशीब काय असतं आणि जीवन किती क्षणभंगुर आहे याचं पुरेपुर प्रत्यंतर याचा शेवट पाहताना येतं. फक्त दहा मिनिटं बावीस सेकंदाची शॉर्ट फिल्म. पण पाहताना आपण एकही फ्रेम चुकवण्याचा विचार करत नाही. या शॉर्ट फिल्मची दृश्यमांडणीच एवढी जबरदस्त आहे की तिला संवादाची गरजच भासत नाही. शिवाय अप्रतिम टेकिंग व सिनेमॅटोग्राफीची त्याला साथ आहे. एडिटिंग देखील एकदम परफेक्ट आणि शॉर्ट फिल्ममध्ये ते चांगलं जमलंच पाहिजे, तरच फायदा. शॉर्ट फिल्म संपताना क्रेडिट रोल दाखवतानाचा म्युझिक पीस मस्तच आहे. त्यातली एक वादक या दिग्दर्शक असिमचीच बहिण लेना वासिक आहे. जंगलातील पक्षी, बर्फवृष्टी, झाडं अशा व इतर काही प्रॉप्सचा दिग्दर्शक वासिकनं छान उपयोग करुन घेतलाय. त्याची एकूणच मेहनत ही शॉर्ट फिल्म पाहताना जाणवते. त्याचा प्रोड्युसर ल्युक वॉलपाथ त्याचं सर्व फिल्म फेस्टिव्हल्समध्ये तोंड भरुन कौतुक करतो. ही एक लो बजेट शॉर्ट फिल्म आहे यावर कोणाचा विश्वास बसणार नाही. याचं कारण दिसणा-या सर्व गोष्टी जमवून आणण्यासाठी असिम वासिकनं कष्ट घेतले आहेत हे तो स्वत:च सांगतो. अगदी ज्यातून ओ सैनिक आकाशातून खाली उतरतो का पडतो ते पॅराशूट देखील प्रत्यक्ष दुस-या महायुद्धात त्याच्या मित्राच्या, आर्मीत असणा-या वडिलांनी वापरलेलं, ते या पठ्ठ्यानं या शॉर्ट फिल्मसाठी मिळवून आणलं. लो बजेट शॉर्ट फिल्म बनवायची तरी थोडाफार पैसा तर लागतोच, तो जमवायला वासिकला दिड वर्ष लागलं व त्यानंतर अवघ्या पाच दिवसांचं शूटिंग. पैसे जमवणं हीच त्याच्यासाठी मोठी समस्या होती. त्यातून प्रॉडक्शन कंपनी स्विस आणि हा सर्बियन. त्यामुळे स्वित्झलँडमध्ये शूटिंगसाठी याला सीमा ओलांडायला परवानगी मिळत नव्हती. अखेर मी फक्त एक कलाकारच आहे असं पटवून दिल्यावर याला फ्रिबोर्गच्या जंगलात सोडलं. तांत्रिक अंगांमध्ये वासिकनं कुठेही कसर सोडलेली नाही. अर्थात हे शक्य झालं ते पार्टिझनसारखी सर्वोत्तम प्रॉडक्शन कंपनी मिळाल्यामुळेच. शिवाय ही शॉर्ट फिल्म जगभरातील अनेक फिल्म फेस्टिव्हल्समध्ये नावाजली गेली त्याचं श्रेयही जातं ते त्यांनाच. २०१० सालची सर्बियाची ही एक उत्कृष्ट लो बजेट वॉर शॉर्ट. असिमनं नंतरही काही शॉर्ट फिल्मस् दिग्दर्शित केल्या आहेत. पण या वॉर शॉर्टनं त्याला आंतरराष्ट्रिय पातळीवर नेलं. युद्धावर आधारीत शॉर्ट फिल्मस खूप आहेत, मात्र त्यातून डार्क ह्यूमर नेहमीच आढळतो असं नाही. काहींनी प्रयत्न केलेले आहेत. अगदी ‘सेव्हिंग प्रायव्हेट रायन्स’सारख्या ऑस्कर विजेत्या युद्धपटाची खिल्ली उडवणारी शॉर्ट फिल्म देखील पहायला मिळते. पण युद्ध व आयुष्याचं तत्वज्ञान अशा गंभीर गोष्टींना उपहासात्मक विनोदाच्या छटेत मांडायच्या नादाला शॉर्ट फिल्ममेकर्स लागत नाहीत कारण कमी कालावधीत ते करणं कठीण असतं. त्यामुळे असिम वासिकचा हा प्रयत्न निश्चितच यशस्वी ठरतो. त्याच्या या शॉर्ट फिल्मच्या प्रत्येक फ्रेममधून, अगदी नावामधूनही काहीतरी अर्थ लागतो, तो ज्याचा त्यांनी घ्यायचा. ते प्रेक्षकांवर अवलंबून आहे. 

http://prahaar.in/relax/223566    Tags: विशाखा शिर्के | शॉर्ट कट | सर्बियाची वॉर शॉर्ट

Share It

• Digg It
 
• Del Icio Us
 
• Add to Facebook
 
• Google Bookmarks
 
• Stumble It
 
• Twitter
 
• Add to Reddit 

• RSS

Lights...Camera...Action !

14th June, 2014. I started my column 'Short Cut' on this day, introducing some good short films from the huge world of short films to the readers of Prahaar, Marathi newspaper. Though before this I wrote plenty for newspapers and other mediums, I never had my own regular weekly column. Watching films is always a pleasure and so is the writing about short films. I frequently search for good short films, and one day I saw the short film  'Kamera' by Nijo Johnson. I thought why should not start my column with this nice Indian short film. It tells the story of two rag picker boys. There is a published article & video of short film in the given links.Very soon I will translate my reviews here.  

-------------------------------

                                                 

क कॅमे-याचा..

एखाद्या पूर्ण लांबीच्या सिनेमाला पुरेल इतक्या आशयाचा विषय घ्यायचा आणि त्याला अवघ्या १० ते ३० मिनिटांत मांडायचं म्हणजे आव्हानच. तंत्रज्ञ, कलाकार, लेखक, कॅमेरामन, दिग्दर्शक अशा सर्वाचीच प्रतिभाशक्ती पणाला लागते असं सिनेमाचं लघुरूप म्हणजे शॉर्टफिल्मस्. याचा पसारा आणि जीव छोटा असला तरी विषय मांडण्यात व रंजकतेत शॉर्टफिल्मस् कुठेही कमी पडत नाहीत. शॉर्टफिल्म म्हणजे जणू क्रिएटीव्हिटी तासण्याची कानसच. अगदी नामवंतानाही शॉर्टफिल्म करण्याचा मोह आवरत नाही. त्यातूनच छोटय़ा कथांना जोडून मोठा चित्रपट बनवण्याची पद्धत आलेली. तरीही शॉर्टफिल्मस्चं जगच वेगळं आणि त्यांचे फॅन असणारे प्रेक्षकही वेगळे. शॉर्टफिल्मचा कॅनव्हास छोटा वाटत असला तरी अल्पखर्चात व कमी वेळेत एखादा विषय प्रेक्षकांसमोर मांडायचा असेल तर शॉर्टफिल्मला पर्याय नाही. आपण या सदरातून विविध फिल्म फेस्टिव्हल्समध्ये सादर होणा-या व इंटरनेटवर पहायला मिळणा-या शॉर्टफिल्म्स विषयी जाणून घेणार आहोत.

 

अर्जुन एक नऊ-दहा वर्षाचा मुलगा. तो या शॉर्टफिल्मची लेन्सच आहे जणू. कॅमेरा त्याच्या हालचालींसोबतच फिरतो. त्याच्या आयुष्यातले दिवस चाललेत असेतसे. पण त्याची काही तक्रार नाहीये. त्याच्या वयाप्रमाणे तो खुष आहे. आई तेवढी दम भरत असते, तिच्याकडे मात्र तो लगेच लक्ष देत असतो. कारण त्याला माहितेय की आई गरिबीनं गांजलेली आहे पण आपल्याला चांगलं ठेवण्यात, काळजी घेण्यात ती काही कसर ठेवणार नाही. म्हणूनच तर वडिलांनी पोरका केलेला अर्जुन अगदीच रस्त्यावर अनाथ होऊन आलेला नाही. शाळेत जाण्याऐवजी त्याचं लक्ष माकडचाळ्यांकडेच अधिक. आईचा ओरडा यासाठी त्याला नेहमीचाच. त्यालाही सवय झालीय. पण आईच्या चेह-यावर हसू नाही ही गोष्ट मात्र त्याला नेहमी खंतावणारी.

आईला मनवणं सोपं असलं तरी हसवणं कठीण आहे हे त्याला कळून चुकलंय. त्याची कारणंही त्याला माहित आहेत पण कारणांचं गांभीर्य समजण्याइतका तो मोठा नाही झालेला. दिल्लीच्या रस्त्यांवर बसणा-या डोंबा-यांच्या खेळात शिरुन, चेह-यावर मिशा वगैरे रंगरंगोटी करुन घ्यायची आणि ट्रॅफिक सिग्नलला उभ्या असणा-या गाडय़ांच्या काचेतून आतल्या श्रीमंतांकडे भीक मागायची हा त्याचा छंद. हज्जारवेळा आईने सांगून झालं असेल त्या डोंबा-यासोबत जाऊन रस्त्यावर भीक मागण्याचे खेळ करायचे नाहीत म्हणून पण अर्जुनच्या जीवाला कुठं पटतंय ते. लोक आपल्या रंगवलेल्या चेह-याकडे बघून हसतात याच समाधानापायी तो हे खेळ करतो. गाडीतली एखादी तरुणी याच्याकडे पाहून हसली की स्वारी खूष! आपण लोकांना हसवू शकतो एवढय़ाच आनंदात हा राहणार. मला फक्त असे विदूषकी चाळे करुन लोकांना हसवण्यातच रस आहे आणि आयुष्यात मी हेच करणार हे देखील त्यानं आईला बजावून सांगितलंय, तिला न घाबरता. पण या वेडगळ चाळ्यांना आईचा सक्त विरोध. आईचं जपणं याला अजुन तितकंसं कळलेलं नाही. पण आईला मुलानं असले काहीतरी निरुद्योग न करता चार पैसे मिळतील असं काही करावं असं वाटतंय. तिच्या रागावण्यानेच मग अर्जुनची शेजारच्या मित्राबरोबर डंपिग ग्राऊंडवर भटकंती सुरू होते.

या कचरा वेचण्यातून दिवसाकाठी फार काही हाती लागणार नाही हे त्या दोघांनाही माहितेय. पण एकमेकांच्या सहवासासाठी, मैत्रीसाठी हा वेळ चांगला वाटतो त्यांना. पण कचरा वेचताना हिरे-माणकं नाही सापडत पण काही मौल्यवान सापडू शकतं याची जाणीव असल्यानेच ही दुक्कल इमानेइतबारे कचरा धुंडाळते. अन् एक क्षण असा येतो की अर्जुनला आयुष्यात काही ध्येय सापडलंय असं वाटतं. दोघं हर्षभरीत होतात. हा असतो एक डिजिटल कॅमेरा. त्यांच्या भाषेत कमेरा. हा कॅमेरा काय प्रकार असतो हे मित्र समजावून सांगतो आणि मग अर्जुनच्या डोक्यात हवामहल उभा राहतो. आईला एकदातरी हसवायचंच असं त्यानं ठरवलंय. आपल्याला ते जमलं नाही हा कॅमेरा ते काम नक्की करेल असा त्याला विश्वास आलाय. अर्जुन घरी कॅमेरा घेऊन आलाय. आईचा फोटो काढण्यासाठी व तिला हसवण्यासाठी उतावीळ झालेला अर्जुन. घरात (घर म्हणजे एक पत्र्याचं खोपटं) शिरल्या शिरल्या तिला फोटोसाठी तयार करण्याचा प्रयत्न करतो. पण आईने पहिले आंघोळ करुन ये म्हटल्यावर त्याला जावंच लागतं. तो गेल्यावर आई त्याच्या बॅगेत काय गोळा करुन आणलंय हे पाहण्यासाठी हात घालते व त्याचवेळी भंगारवाला दारात येऊन उभा राहतो..

यापुढे काय होतं हे पाहण्यासारखं आहे. अपेक्षित शेवट, त्यात काय पहायचं असं म्हणून सोडून द्यावी अशी ही शॉर्टफिल्म नाही. ही बर्लिन फिल्म फेस्टिव्हलमध्येही दाखवली गेली. शॉर्टफिल्मस्साठी मोठय़ा फिल्म फेस्टिव्हलमध्ये एंट्री मिळणं हिच मोठी भाग्याची गोष्ट असते. आंतरराष्ट्रीय पातळीवर अनेक भारतीय सिनेमा, शॉर्टफिल्मस्, अल्बम्स नावाजले जातात. त्यातील अगदी मोजक्याच फेस्टिव्हल्सची, स्पर्धाची आपल्याला नावं माहित असतात. त्यामुळे उत्तम अशी प्रत्येक शॉर्टफिल्म प्रेक्षकांपर्यंत पोहोचतेच असं नाही. सिनेमाच्या बाबतीत ही गोष्ट वेगळी असते. सिनेमा कुठल्यातरी थिएटरमधून प्रेक्षकांपर्यंत पोहोचतोच. पण शॉर्टफिल्मस्बाबत असं होत नाही. शॉर्टफिल्मस् लोकांपर्यंत विविध मार्गानी न्याव्या लागतात. इंटरनेटचा त्यात मोठा उपयोग होतो. शॉर्टफिल्मस्च्या जगातील हजारो शॉर्टफिल्मस् आज वेबसाईट्सवर पहायला मिळतात. सर्वच चांगल्या असतात असं नाही, पण चांगल्याचा शोध नेहमी आपल्यालाच घ्यावा लागतो.

निजो जॉन्सनची ही शॉर्टफिल्म अशा चांगल्या शॉर्टफिल्मपैकीच एक. शॉर्टफिल्मची कथा ही शक्यतो वनलाईन स्टोरी असते. त्याप्रमाणे आईच्या चेह-यावर हसू आणण्यासाठी चाललेली एका मुलाची धडपड अशी याची कथा सांगता येईल. सुमारे १७ मिनिटांची ही शॉर्टफिल्म. निजो आणि त्याचा मित्र रोहित आर. गाबा यानं ही प्रोडय़ुस केली. या दोघांनी ‘स्लमडॉग मिलेनिअर’ व इतर काही चित्रपटांसाठी असिस्टंट डायरेक्टर म्हणून काम केलं आहे. या शॉर्टफिल्मचं कथा, पटकथा व दिग्दर्शन निजोचंच. ‘पुरानीदिल्लीटॉकिज’ या त्यांच्या प्रॉडक्शन हाऊसतर्फे तिची निर्मिती झाली. कुठेही कंटाळवाणी नाही. छोटे आणि समर्पक कट्स. कलाकारांचा नैसर्गिक सहज अभिनय व वेगवान कॅमेरा ही शॉर्टफिल्म पाहताना अधिक मजा आणतो. आनंद, आशा, तडजोड, अपेक्षाभंग अशा सर्व भावना सहजगत्या दिसून जातात. विषय भावनांना हात घालणारा असला तरी मेलोड्रामॅटिक अजिबात झालेला नाही. किंवा अगदी बालचित्रपटाचा फिलही त्याला नाही. किंवा भारतीय दारिद्रय़ात गुंतून जाणाराही नाही. २०११ साली बनलेली ही शॉर्टफिल्म अनेक राष्ट्रीय-आंतरराष्ट्रीय चित्रपट महोत्सवात सादर केली गेली. २०११ साली नागपूरला झालेल्या राष्ट्रीय चित्रपट महोत्सवात ती विजेती ठरली.

बरं, या शॉर्टफिल्मचं नाव आता नाही सांगणार, मुद्दामहूनच. तुम्ही ती शोधावी आणि शोधताना थोडी अधिक गंमत यावी म्हणूनच. तसं नाव ओळखणं अगदी सोप्पं आहे, कारण ते कथेतच आहे. इथे नाव कळेल पण पुढल्यावेळी. नव्या शॉर्टफिल्मबद्दल वाचू तेव्हा.

Link of published article- http://prahaar.in/relax/221482

Link to the short film- http://youtu.be/Y0nPCc1ZpIY